همه کارکنان به دنبال کسب مهارتهای جدید، رشد و ارتقای موقعیت شغلی خود هستند. کارفرمایان هم به دنبال جذب کارکنانی هستند که مهارتهای مختلفی دارند و در انجام وظایف مختلف توانمند هستند. به همین دلیل کارفرمایان، از استراتژی چرخش شغلی استفاده میکنند و از این طریق به تسهیل و تسریع امور و صرفهجویی در منابع کمک میکنند. اجرای استراتژی گردش شغلی به کارکنان در کسب استعدادها و مهارتهای مختلف کمک میکند. در این مقاله به معرفی چرخش شغلی و مزایا و معایب آن میپردازیم. در ابتدا باید با مفهوم چرخش شغلی در مدیریت منابع انسانی (HRM) آشنا شویم.
چرخش شغلی یا گردش شغلی چیست؟
گردش یا چرخش شغلی، نوعی استراتژی است که در آن کارکنان در مشاغل مختلف شرکتی که کار میکنند جابجا میشوند. کارکنان برای یک مدت و تا زمانی که دوباره به کار قبلیشان بازگردند، وظایف جدیدی را در مشاغل مختلف انجام میدهند؛ تا از این طریق با مشاغل مختلف و پتانسیلهای خود آشنا شوند. گردش شغلی به منظور بهبود مهارتها، توانایی کارکردن در نقشهای مختلف و کسب تجربههای جدید اجرا میشود. چرخش شغلی ابزار موثری است که به مستقرکردن کارکنان در جایگاه مناسب و شغلی که در آن بهترین عملکرد را دارند کمک میکند. چرخش شغلی یک استراتژی مفید در منابع انسانی است، که به ایجاد آگاهی کارکنان درباره مشاغل شغلی مختلف کمک میکند.
هدف از سیاست چرخش شغلی در مدیریت منابع انسانی، ایجاد مهارتهای مختلف برای کارکنان از طریق آموزش مهارتهای مختلف به آنها است.
اگر میخواهید برنامه چرخش شغلی موفقی داشته باشید، به نکات زیر توجه کنید:
- تعیین هدف: قصد شما این است که چه کاری را انجام دهید؟
- ایجاد طرح برنامه چرخش شغلی: قرار است کدام کارکنان جابجا شوند؟ کارکنان در کدام موقعیت شغلی قرار خواهند گرفت؟
- آنالیز برنامه: کارکنان و سازمان، چه نفعی از این استراتژی میبرند؟
اهداف کارفرمایان از اجرای استراتژی چرخش شغلی
کارفرمایان با اهداف مختلفی چرخش شغلی را به کار میبرند. برخی از اهداف کارفرمایان از اجرای استراتژی گردش شغلی عبارتند از:
- ایجاد مسیر شغلی برای کارکنان در سازمان از طریق جابجایی آنها در موقعیتهای شغلی مختلف
- ایجاد فرصتی برای کارکنان جهت کسب دانش و مهارت جدید
- افزایش درک کارکنان درباره طرز کار سازمان
- حفظ انگیزه و اشتیاق کارکنان و فعال نگه داشتن آنها
- ایجاد وحدت در میان کارکنان، از طریق فراهم کردن فرصت برای کارکردن با یگدیگر در پروژههای مختلف
اکنون که با مفهوم چرخش شغلی و اهداف کارفرمایان از اجرای آن آشنا شدید، وقت آن است که به بررسی مزایا و معایب این استراتژی بپردازیم:
مزایای چرخش شغلی
مزایای زیاد چرخش شغلی، باعث شده بیزینسهای زیادی جذب این استراتژی شوند. باید قبل از اجرای این استراتژی، مزایا و معایب آن را بررسی کنید.
بسیاری از کارفرمایان، سیاست گردش شغلی را برای نفع رساندن به کارکنان خود اجرا میکنند. اما کارکنان، تنها کسانی نیستند که از این برنامه نفع میبرند. چرخش شغلی هم برای کارکنان و هم برای کارفرمایان مفید است.
۱.رفع خستگی
تنها ۳۲ درصد از کارکنان در کار کردن مشارکت میکنند و به کار خود متعهد هستند. این یعنی ۶۸ درصد از کارکنان، در محل کار مشغول بازی با کامپیوتر و انجام امور غیرکاری هستند و مانند ربات با مشتریان صحبت میکنند. به کمک استراتژی چرخش شغلی، میتوان کارمندان را به کار بهتر و چالش برانگیزتر مشغول کرد. دادن وظایف جدید به کارکنان، تمام مشکلات را حل نخواهد کرد؛ اما به کارمندان در رفع خستگی و مشارکت در موقعیت شغلی جدید کمک میکند.
در نظر داشتهباشید که مشارکت کارکنان در شغل جدید، یک فرایند تدریجی است. با ترکیب وظایف، میتوانید یکنواختی شغل کارکنان خود را برطرف کنید.
۲.افزایش پیشرفت
بهکارگیری استراتژی چرخش شغلی در مدیریت منابع انسانی به کارکنان کمک میکند تواناییهایشان را افزایش دهند. کارکنان میتوانند از طریق یادگرفتن مهارتهای بیشتر، اعتماد به نفس بیشتری کسب کنند. آنها میتوانند به جای ترک شغل و مشغول شدن به کارجدید برای رسیدن پیشرفت، در موقعیتهای شغلی مختلف جابجا شوند.
۳.ایجاد فرصت استراحت برای کارکنان از وظایف کاری طاقتفرسا
بسیاری از صنایع که وظایف شغلی سنگینی بر عهده کارکنان میگذارند، از استراتژی چرخش شغلی استفاده کنند. استفاده از این استراتژی برای کارکنانی که مشاغل سخت و فیزیکی دارند، مفید بوده و به کاهش خستگی مفرط کمک میکند.
برای مثال، میتوان کارگر انبار را که پاکتهای سنگین را حمل میکند، در بخش حمل و نقل تشریفات اداری جابجا کرد.
۴.شناسایی نقاط قوت و نقاط ضعف کارکنان
چرخش شغلی به کارفرمایان کمک میکند متوجه شوند کارکنان در چه کاری بهترین هستند و از این طریق متوجه توانایی کارکنان در مشاغل مختلف شوند. برای کمک به موفقیت بیزینس خود، باید کارکنان را در موقعیت شغلی مناسب قرار دهید.
۵. داشتن نیروی جایگزین، در صورتی که یکی از کارکنان شغل خود را ترک کند
اگرچه جابجایی کارکنان میتواند برای کارفرمایان هزینهبردار باشد، اما این استراتژی فرصتهای زیادی را در اختیار کارفرمایان و کارکنان قرار میدهد. با اجرای برنامه گردش شغلی، کارکنانی خواهید داشت که در انجام مشاغل مختلف توانایی دارند.
اگر یکی از کارکنان شغل خود را ترک کند، نیازی نیست برای خالی نماندن آن موقعیت شغلی، اولین نفری را که میبینید استخدام کنید؛ حتی اگر آن فرد، کممهارت باشد! در عوض، شما کارکنان دیگری دارید که میتوانند وظایف مختلف را انجام دهند. اگر نیاز شد نیروی جایگزین استخدام کنید، میتوانید با حوصله و بدون عجله متقاضیان مختلف را بررسی کرده و فرد مناسب را استخدام کنید.
معایب چرخش شغلی
قبل از بهکارگیری چرخش شغلی، معایب زیر را درنظر بگیرید:
۱.چرخش شغلی میتواند پرهزینه و زمانبر باشد
زمانی که کارکنان را در موقعیت شغلی جدید جابجا میکنید، باید به آنها مهارتهای لازم برای شغل جدید را بیاموزید. این امر میتواند برای شما هزینهبر باشد. همچنین ممکن است زمان زیادی طول بکشد تا کارکنان مهارت جدید را یاد بگیرند. میانگین مدت زمان لازم برای آموزش کارکنان، ۳۳ ساعت و نیم است.
۲.ممکن است با نارضایتی کارکنان مواجه شوید
ممکن است برخی کارکنان تمایلی به چرخش شغلی نداشته باشند. کارکنانی که در موقعیت شغلی فعلی خود موفق و راحت هستند، ممکن است در مورد اینکه سایر کارکنان در پروسه گردش شغلی به موقعیت آنها آسیب بزنند، ابراز نگرانی کنند.
ممکن است کارکنانی داشتهباشید که در موقعیت شغلی خود ماهر هستند، اما تمایلی به یادگیری چیزهای جدید ندارند. برخی کارکنان در فرایند چرخش شغلی دچار استرس میشوند.
۳.چرخش شغلی تمام مشکلات را حل نمیکند
گردش شغلی، افزایش مشارکت کارکنان در موقعیت شغلی را ضمانت نمیکند. اگر کارکنانتان انگیزه و اشتیاق زیادی ندارند، ممکن است مشکل از جای دیگر باشد.
جابجایی کارکنان تمام مشکلات را حل نخواهدکرد. قبل از بررسی ریشه مشکل، از برنامه گردش شغلی صرفا برای خوشحالکردن کارکنانتان استفاده نکنید.
۴.ممکن است چرخش شغلی برای برخی صنایع امکانپذیر نباشد
اجرای گردش شغلی در برخی صنایع و موقعیتها واقعگرایانه نیست. این امر بویژه در مشاغلی صدق میکند که نیاز به مهارت بالا یا نیروی ماهر دارند. چون چنین مشاغلی به چندین سال آموزش نیاز دارند.
اگر میخواهید در کسبوکار خود گردش شغلی را اجرا کنید، ابتدا امکانپذیری آن را بررسی کنید و وقت و انرژی خود را صرف چیزی نکنید که امکانپذیر نیست.
۵.ممکن است بیزینس شما از گردش شغلی آسیب ببیند
گاهی اوقات کسبوکار، از اجرای استراتژی چرخش شغلی آسیب میبیند. به دلیل اینکه کارکنان درحال یادگیری مهارتهای جدید هستند، ممکن است خطاهایی بوجود آید. ارباب رجوع یا مشتریان ممکن است توسط اشتباه کارمندان گیج شوند.
باید بررسی کنید که گردش شغلی چگونه به کسبوکار شما کمک میکند؛ چون شما عملکرد ضعیف، کارکنان گیج و مشتریان ناراضی و عصبانی نمیخواهید.
اهداف اصلی گردش شغلی
هدف اصلی چرخش شغلی، جابجایی افراد در موقعیتهای شغلی مختلف است؛ که برای کارکنان و کارفرمایان مفید است. مهمترین اهداف گردش شغلی عبارتند از:
۱.کاهش یکنواختی: هدف کلیدی چرخش شغلی، کاهش تکرار و یکنواختی برای کارکنان است. گردش شغلی فرصتی را برای کارکنان فراهم میکند تا بتوانند در موقعیتهای شغلی مختلف کار کنند. این استراتژی، یک ابزار انگیزشی برای افزایش رضایت شغلی است.
۲.برنامهریزی برای موفقیت: گردش شغلی یا چرخش شغلی، کارکنانی را بوجود میآورد که میتوانند جایگزین کارکنان دیگر شوند. با گردش شغلی، میتوان به راحتی کارکنان را جایگزین یکدیگر کرد و از تواناییهای مختلف آنها بهره برد.
۳.قراردادن کارکنان در بهترین موقعیت شغلی: هدف از گردش شغلی، فراهم کردن جایگاه شغلی مناسب برای کارکنان است. کارکنان با قرار گرفتن در موقعیتهای شغلی مختلف، این امکان را برای کارفرمایان فراهم میکنند تا به بهترین جایگاه شغلی کارکنان خود پیببرند.
۴.افزایش تجربه: گردش شغلی، تجربه کاری کارکنان را افزایش میدهد. این استراتژی آنها را برای چالشهای آینده آماده کرده و به آنها کمک میکند خود را با تغییرات بازار تطبیق دهند.
سخن آخر
گردش شغلی، یکی از تدابیر مدیریتی در حوزه مدیریت منابع انسانی است. این استراتژی یعنی استراتژی چرخش شغلی در مدیریت منابع انسانی اگر به صورت هدفمند اجرا شود، هم برای کارکنان و هم برای کارفرمایان مفید خواهد بود. قبل از اجرای گردش شغلی، مزایا و معایب آن را بررسی کنید و اگر مزایای آن بیشتر بود، آن را به کار بگیرید.
