ممکن است با تئوری تصمیم گیری (یا تئوری بازی) آشنا باشید یا نه. ممکن است فیلم ذهن زیبا (A Beautiful Mind)، درباره جان نش که در این زمینه پیشگام بود را دیده باشید. یا ممکن است در کلاسی درباره اینکه مشهورترین تئوری تصمیم گیری (معمای زندانی) است، صحبت شده باشد.
در معمای زندانی، شما دو زندانی دارید که با هم مرتکب یک جرم شده‌اند؛ اما مدارک کافی برای فرستادن آنها به زندان برای مدت مورد نظر خود را ندارید. کاراگاه آنان را از هم جدا کرده و به آنها گزینه‌هایی می‌دهد.
- اگر هیچ یک از زندانیان اعتراف نکنند؛ هر دو یک سال به زندان می روند.
- اگر اعتراف کنید ولی شریکتان اعتراف نکند؛ شما آزاد می‌شوید و شریکتان ۱۰ سال به زندان می‌افتد.
- اگر شما اعتراف نکنید و شریکتان اعتراف کند؛ شریک شما آزاد می‌شود و شما ۱۰ سال به زندان می‌روید.
- اگر هر دو اعتراف کنید؛ هر دو به مدت پنج سال به زندان می‌روید.
حالا زندانی چه کار می‌کند؟ بستگی به این دارد که شما چقدر به هم‌دست خود اعتماد دارید.
تئوری تصمیم گیری چگونه با منابع انسانی و مدیریت ارتباط دارد؟
تئوری تصمیم گیری اگر ربطی به مدیریت یا منابع انسانی نداشته باشد (حداقل بیشتر اوقات با تحقیقات پلیسی سر کار ندارید)؛ در واقع، تصمیماتی هستند که هرروز می‌گیرید. به پرداخت‌های حقوق آخر سال فکر کنید. روی هم ۳۰۰۰ دلار برای تقسیم بین دو کارمند دارید. در زیر برخی از گزینه‌های خود را می‌بینید:
- کل مبلغ را به بهترین کارمند بدهید.
- پول را به طور مساوی تقسیم کنید.
- ۷۵ درصد را به بهترین کارمند و ۲۵ درصد را به کارمند دیگر بدهید.
می‌توانید راه‌های مختلفی برای تقسیم پول در نظر بگیرید؛ اما مانند معمای زندانی، عواقب تصمیم با خودتان است. اگر تمام پول را به کارمند با عملکرد بهتر می‌دهید؛ احتمالا آن فرد را راضی کرده و به روحیه کارمند دیگر آسیب می‌رسانید.
اگر پول را به طور ۵۰ / ۵۰ تقسیم کنید؛ کارمند بهتر احساس می‌کند که بی هیچ دلیلی خیلی زیاد کار کرده است؛ در حالی که کارمندی که کمتر سازنده بوده، دلیلی برای بهبود نخواهد دید.
باید تعادل برقرار کنید و اینجاست که تئوری تصمیم‌گیری به مرحله اجرا می رسد.
تئوری تصمیم گیری شما را ملزم می‌کند تا گزینه‌های خود را به طور کامل در نظر بگیرید
تصمیماتی که می‌گیرید باید منطقی باشند و هنگام انتخاب باید به گزینه‌های خود فکر کنید. گاهی اوقات می‌توانید از درخت تصمیم استفاده کنید تا گزینه‌های خود را در نظر بگیرید. معمولا این گزینه‌ها بله یا خیر هستند. احتمالا درختان تصمیم خنده‌داری را در اینترنت دیده‌اید؛ اما می‌توانید از آنها برای انواع تصمیمات عملی استفاده کنید. آنها میتوانند به شما کمک کنند تا «چه می‌شود اگر» های هر موقعیت را مرتب کنید.
به عنوان مثال، اگر قصد اجرای کد لباس در شرکت خود داشته باشید؛ می‌توانید از یک درخت تصمیم برای تعیین اینکه چه لباسی برای تجارت شما مناسب است استفاده کنید. درخت تصمیم شما اینگونه شروع می‌شود:
- آیا کارمندان شما در کار خود مشتری دارند؟
- اگر بله، آیا مشتریان انتظار لباس تجاری دارند؟
- اگر خیر، آیا مسائل ایمنی دارید؟
می‌توانید برای اینکه بفهمید چه چیزی برای سازمان شما مناسب است، از بین جواب‌های بله و خیر به نتیجه برسید. اگر متوجه شدید که کارمندان با مشتریان در ارتباط نیستند و هیچ مشکلی در زمینه ایمنی ندارند؛ کفش‌های جلو باز (صندل) برای کد لباس شما مناسب هستند. اگر با مشتری در ارتباط هستند ولی مشتریان انتظار ندارند که کارمندان لباس تجاری تنشان باشد؛ می‌توانید به دنبال لباس‌های عادی شغلی باشید.
ممکن است پیش خودتان بگویید که می‌توانید این تصمیمات را بدون درخت تصمیم اتخاذ کنید؛ به احتمال خیلی زیاد ممکن است که از پس آن بر بیاید. اما تعجب خواهید کرد که چقدر بعضی شرکت‌ها بدون استفاده از این شیوه بدون فکر عمل می‌کنند. به همین دلیل است که با سیاست‌های دیوانه‌کننده روبرو می‌شوید؛ مثلا، کارمندان بخش IT، که برای وصل کردن سیم سیستم‌ها زیر میز‌ها در حال غلتیدن هستند؛ لباس رسمی تنشان است.
یا جای اینکه از کارمندان بخواهید که در دفتر صندل بپوشند؛ به آنها می‌گویید که میتوانند در تمام شرکت صندل به پا داشته باشند. در عین حال وقتی کارمندان در حال کار با محصولات هستند ممکن است انگشتانشان را بشکنند.
استفاده از تئوری تصمیم گیری در مناقشات شخصی احتمالی
کشف عواقب هر تصمیمی که یک کارمند می‌گیرد معمولا مشکل است؛ اما در مثالی که در مورد خبر استارباکس می‌زنیم؛ استفاده از درخت تصمیم می‌توانست کارساز باشد. یک شعبه استارباکس در فیلادلفیا این خبر را اعلام کرد که مدیر مدیر این شعبه برای دو مرد سیاه‌پوست که در کافه نشسته‌اند و هیچ سفارشی نداده‌اند، پلیس خبر کرده است. درخت تصمیم آن مدیر باید به این شکل باشد:
- آیا آنها چیزی سفارش داده‌اند؟
- اگر بله، آنها را تنها بگذارید؟
- اگر نه، آیا با آنها صحبت کرده‌اید؟
- اگر نه، با آنها صحبت کنید.
- اگر بله، آنها چه گفتند؟
- اگر جواب آنها «اینجا منتظر کسی هستیم» بود؛ پس از ۱۵ دقیقه بررسی دوباره داشته باشید.
- اگر جواب آنها «فقط اینجا وقت می‌گذرانیم» بود؛ به آنها یادآوری کنید که باید سفارش بدهند.
اگر مدیر با هر شخصی که سر میز نشسته بود (بدون در نظر گرفتن نژادش)، از همین درخت تصمیم استفاده می‌کرد؛ نتیجه چیز دیگری می‌شد. استفاده از این تمرینات فکری می‌تواند هرگونه تعصبی را که ممکن است آگاهانه یا ناخودآگاه داشته باشیم، از تصمیم گیری ما حذف کند.
تئوری تصمیم‌گیری کاربردهای عملی زیادی دارد و می‌توانید از آن در بخش منابع انسانی انسانی و مدیریت استفاده کنید تا پاسخ‌های روشنی در مورد کارهایی که باید در موقعیت‌های خاص انجام دهید کشف کنید. تئوری تصمیم گیری می‌تواند به شما در کشف و عواقب احتمالی هر عملی که انجام می‌دهید یا تصمیمی که می‌گیرید کمک کند.
تئوری تصمیم گیری برای کارمندان، مشتریان، مدیران، سایر ذینفعان و همه و همه مفید است.
